Alweer even geleden berichtten de media dat Marcel Boekhoorn de nieuwe ‘baas’ is van de HEMA. Dat klinkt toch wat persoonlijker dan een dat de ‘oer-Hollandse keten’ van het Britse Lion Capital is overgenomen door Ramphastor Investments. Een halvering van de directie is de eerste stap om van de Hema een slagvaardiger organisatie te maken. Niet lang na de overname is de HEMA op ‘mijn’ station gesloten. Welke rol Boekhoorn daar persoonlijk in heeft, vind ik moeilijk in te schatten. Ik haalde er dagelijks koffie en als het niet te druk was maakte ik een praatje met Ingrid, een vrouw van in de zestig. Ik praatte, zei mopperde. Over het weer. Over de treinen. En over de missie van HEMA. De missie die ik jarenlang gebruikte als ik les gaf over missie, visie en rol van medewerkers.
Missie en gedrag
“HEMA wil met overslaanbare basics het leven van mensen leuker en gemakkelijker maken.” Ik wist het uit mijn hoofd. Ingrid haalde haar schouders op en schoof mijn koffie naar mij toe. “Nooit van gehoord, wat heb ik daarmee te maken?” vroeg ze nors. Er zijn nogal wat definities in omloop over hoe de missie van een bedrijf samenhangt met zijn visie op de toekomst. Over twee zaken lijken alle auteurs het eens: 1) het draait om strategische vergezichten en 2) het doel is om het gedrag van medewerkers te beïnvloeden in die gekozen richting. En die richting, die wordt bepaald door de baas. Zo staat het althans in de boeken. Schein, één van de grootste onderzoekers op dit gebied stelt zelfs dat de baas de ‘verpersoonlijking’ moet zijn van de missie en visie van de organisatie. Ingrid kijkt me over mijn koffie heen en aan. “Ik heb geen baas,” bromt ze. “Honden hebben een baas, zei mijn moeder altijd.”
Onverslaanbare basics: Voorkeuze van basisbehoeften voor het leven van alledag. Leuker: Omdat ik geld overhou, maar ook vrolijker, verrassender Makkelijker: Praktisch, simpel, goedkoper.
Honden & Katten
Het is hondenweer. De regen stroomt over de perrons en de HEMA is gesloten. Als ik doornat beschutting zoek bij de Albert Heyn één deur verder staat Ingrid achter de balie. Onverslaanbaar. Vijf jaar geleden werkte ze in de stationsrestauratie en na het sluiten van de Hema heeft ze een plek gevonden dertig meter verderop op het station. Haar carrière loopt langs alle perrons. “Prima,” bromt ze als ik vraag hoe het met haar gaat. “Koffie is koffie, toch?” En zo is het misschien wel. We kijken graag naar de baas omdat we ergens iets van hem of haar verwachten. Magische eigenschappen, grote gebaren en een visie op wat komen gaat. Voor Ingrid verandert er weinig. Leuker wordt het niet. Dagelijks serveert ze koffie om kwart over zes. Zwart en zonder glimlach. Elke dag. Geen missie of strategie die daar iets aan verandert. En zou dat moeten? Mijn moeder leerde me dat er twee soorten mensen zijn. Hondenmensen en kattenmensen. In haar theorie zijn hondenmensen trouw aan hun baas. Zoals honden soms honderden kilometers achter hun baas aansjouwen, je kent de krantenberichten. Kattenmensen zijn trouw aan een plek. Die lopen niet achter hun baas aan, maar blijven zitten waar ze gewend zijn. Je ziet het voor je.
Veel organisaties proberen gedrag te veranderen en te richten. Ingegeven door dikke boeken en dure adviseurs speuren we de horizon af naar die spreekwoordelijke punt. We bepalen wel een koers maar een organisatie is geen schip. Een organisatie is netwerk van steeds veranderende relaties. Verweven levens en persoonlijke doelen en bedoelingen. Hondenmensen en kattenmensen. Mensen die richting vragen en mensen die ongeacht functie, rol of missie altijd eigen baas zullen zijn. En er zijn steeds meer mensen die juist in die verschillen de werkelijke waarde kunnen herkennen. In die persoonlijke bedoeling. En als we de boeken sluiten en die richting kiezen, wordt sturen een stuk makkelijker praktischer en goedkoper
